COĞRAFİ İŞARETLER VE GİRESUN

Metro Toptancı Market’in reklam ve tanıtım kampanyası yeniden gündeme getirdi coğrafi işaretleri… İlgili ticari kurumun gazete, radyo ve televizyon reklamlarında özellikle vurguladığı coğrafi işaretlerin ne anlama geldiğini merek etmeye başladık bu tanıtımlarla.
Metro Toptancı Market; Biz coğrafi işaret alan ürünleri satıyoruz diyor. Coğrafi işaret alamayan ürünleri müşterimize sunmuyoruz demeye getiriyor.
Coğrafi işaret çok öneli olmalı ki bu tanıtıma büyük bir bütçe ayırmış ilgili ticari kurum. Öyleyse coğrafi işaret ne anlama geliyor? Ya da hangi ürünlere coğrafi işaretler veriliyor?
Belirgin bir niteliği olacak, ünü veya değer özellikleri itibariyle kökeninin bulunduğu yöre, alan, bölge ve ülkeyle özdeşleşmiş olacak. Bu ürünler genelde bir il, ilçe, bölge veya yöre adıyla anılıyor. Taşköprü sarımsağı, Aydın inciri, Devrek bastonu, Akçaabat köftesi gibi.
Ya da Giresun fındığı gibi…
Türkiye’de coğrafi işaret almış 183 ürün var. Bunlar hep üretildiği il, ilçe ve yöreyle birlikte anılıyor. Giresun tombul fındığı da 18 Eylül 2000 tarihinde coğrafi işaret almış bir ürün.
Coğrafi işaret almak çok mu önemli? Elbette… Bununla ilgili 1995 yılında 555 sayılı kanun hükmünde kararname çıkartılmış. Ancak her konuda olduğu gibi uygulamada sorunlar yaşanıyor. Mesela coğrafi işaret almış bir ürün tescil edilen coğrafi bölgenin dışında yetiştirilemez.
Giresun tombul fındığı neredeyse fındık coğrafyasının her yerinde yetiştiriliyor.
Coğrafi işaretleri Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı bünyesinde faaliyet gösteren Patent Enstitüsü veriyor. Ürünün üreticisi olan gerçek ve tüzel kişiler, tüketici dernekleri ile konu ve coğrafi yöre ile ilgili kurum ve kuruluşlar coğrafi işaret almak için başvuruda bulunabiliyorlar. Bu başvurunun bir de parasal bedeli var.
Peki, Giresun bugüne kadar hangi özel ürünlerine coğrafi işaret almış?
Giresun’a has özel üretim yapılan ürün çok ancak coğrafi işaret alan ürün neredeyse hiç yok. Sadece tombul fındık için coğrafi ürün işareti alınmış.
Giresun’a has özel üretimlerin özellikle komşu iller tarafından aşırıldığına dair şikâyetlerimizin ardı arkası gelmez ama onlar için coğrafi işaret alma konusunda da parmağımızı kıpırdatmayız.
Mesela, Görele pidesi diye söylenip dururuz ancak Terme pidesi 31 Mart 2008 tarihinde coğrafi işaretini çoktan almış.
Çarşıbaşı keşanı da 8 Haziran 2004 tarihinde coğrafi işaretine kavuşmuş.
Şimdi şöyle bir düşünün; Giresun’a has, Giresun’un ürettiği ve bölgesel özellikleriyle öne çıkan ne kadar çok ürünümüz var. İlçelerin bile kendisine has ürünleri var.
Giresun kadayıfı bunların başında geliyor, Görele dondurması, Şebinkarahisar cevizi ilk aklıma gelenler. Siz bu listeyi uzatın uzatabildiğiniz kadar.
Bugün belki önemsiz gibi duruyor bunlar; kiraz tuzlusunun da, fasulye diblesinin de, pancar çorbasının da coğrafi işareti mi olur diye düşünüyor olabiliriz. Yarın öbür gün komşulardan birisi bunlarla ilgili bir girişimde bulunursa o zaman basarız feryadı…
Kuşdiliyle ilgili, kolbastıyla ilgili yaşadıklarımızı unutmuş olamayız. Onları da yıllarca kültürel bir değer olarak görmedik. Ne zaman ki birileri bu değerleri sahiplenmeye kalkıştı, o zaman farkına vardık her şeyin. Ama geç kalmıştık.
Bakınız, çok önemli ticari bir kuruluş bu değerlere vurgu yaparak para kazanmaya çalışıyor. Bu ürünlerin bu kadar öne çıkacağını beklemiyorduk. Yarın hangi coğrafi ürünlerin değer kazanacağını bilmiyoruz.
Zaten var olan ve üretimine devam ettiğimiz yöremize özel bazı ürünlerin coğrafi işaretlerini bugünden almak ilimiz adına bir kazanım olmaz mı?