GÖRELE’DE ZEBİL KÜLTÜRÜ

Türk Dil Kurumu bu uygulamayı sebil olarak tanımlıyor.

Türk Dil Kurumu zebil sözcüğünü de tanımlamış. Bu da uygulamaya yakın bir kavram. Zebil sözcüğü bolluğu ve fazlalığı anlatıyor.

Hangisinin doğru olduğu çok da fazla önemli değil. Önemli olan Görele’de bu kültürün yaşatılması… Zebil veya sebil kültürünün varlığını sürdürmesi.

Bu kültürü yaşatanlar sebil yerine zebil dedikleri için biz de yazımızın başlığında zebil sözcüğünü kullandık.

Peki nedir Görele’de yaşatılan zebil kültürü?

Tam da Türk Dil Kurumu’nun tanımladığı gibi, hayır için içecek bir şeyler dağıtmak.

Bu daha çok dondurma dağıtmakla kendini gösteriyor. Ayran dağıtmak, limonata dağıtmak da zebil kültürünün içinde yer alabiliyor.

Görele’nin kendine has meşhur bir dondurması var. Gerçekten de Görele dışında bulunamayacak bir lezzet. Son yıllarda tanıtımıyla ilgili ciddi bir faaliyet var. Aslında geç kalınmış bir çalışma…  Görele’ye yolu düşen herkesin mutlaka tatmasını öneriyoruz.

Özellikle ilçede pazar kurulduğu günlerde dondurmacıların “Dondurma zebil “ diye bağırdığını duyarsınız. Ya da “Yok mu ölmüşlerinin hayrına zebil yapacak olan” diye seslendiklerini işitirsiniz.

Dondurma zebil diye bağırıyorlarsa bir hayır sahibi belli sayıdaki dondurmanın parasını vermiş ve dağıtılmasını söylemiştir. Dondurmacıya “Benim için şu kadar dondurmayı bedava dağıtın” demiş ve parasını ödemiştir.

Bazı dondurmacıların limonata ve ayran yaptıkları da olur. Zebil yapmak isteyen dondurma dışında limonata ve ayran da dağıttırabilir.

Bazen da dondurmacı topluca satış yapmak için halktan birilerinin zebil yapması yönünde çağrı yapar. Yok mu zebil yapacak diye seslenir kalabalığa.

Halkın zebil kültürüne yaklaşımı nasıl derseniz oldukça fazla… Özellikle Görele’nin pazarı olduğu gün çok sayıda dondurmacının “Dondurma zebil” diye bağırdığını duyarsınız. Çok sayıda Göreleli hayır için dondurma dağıttırmıştır, yani zebil etmiştir.

Bazıları ölmüş aile fertlerinin ruhu için dondurma zebil ederken adak için dondurma zebil edenler ve bir dilek dileyerek zebil edenler de vardır. Mesela bazıları ”Şu işim olursa şu kadar dondurma zebil edeceğim” diye adak adarlar ve işleri olunca da adaklarını yerine getirmek için dondurma zebil ederler.

Ve ya baştan dondurma zebil ederler ki işleri istedikleri gibi olsun!

Kalabalık bir çarşı ortamında ve yaz sıcağında bedavadan buz gibi bir Görele dondurması ikram etmenin sevabını artık siz düşünün… Dondurmayla serinleyen birisinin “Allah razı olsun” demesi yeter.

Bu kültürün çıkış noktası bilinmiyor, bilinen şu ki uzun yıllardır devam ediyor ve bugün de yaşatılıyor. Özellikle neden dondurma zebil edildiği de bilinmiyor. Mesela birisi çıkıp ta sevap için kumanya da dağıtabilir ama burada özellikle dondurma dağıtılmasının bilinmeyen bir nedeni olmalı.

Belli ki sebil veya zebil bir Osmanlı- İslam kültürü ve bugüne kadar dar bir koridorda da olsa gelebilmiş. Gelebilmesi ve Görele’de yaşatılıyor olması da işin farklı bir boyutu… Bu kültürden haberi olmayanların şaşkınlıkla karşıladıkları zebil geleneğinin Görele dışında farklı yerleşim yerlerinde uygulandığına da tanık olmuyoruz. Ya da bilgimiz yok. Genelde kaybolmuş bir Türk-İslam geleneğinin Görele’de yaşatılıyor olmasını önemsiyoruz. Allah hayır sahiplerinin dileklerini ve hayırlarını kabul eylesin.

Bu kültürün kurucuları hayır için su dağıtarak sebil yaparken Görele’de hayır için dondurma dağıtarak zebil yapılıyor.