Giresun Üniversitesi Sivil Savunma Uzmanı Ertuğrul Yalçın, Ülkemiz genelinde son zamanlarda yazılı ve görsel basın organlarında gündeme gelen karbonmonoksit gazı zehirlenmeleri sebepli ölüm haberleriyle ilgili bir bilgilendirme yazısı hazırladı.
Yalçın yaptığı bilgilendirmede; “Ülkemiz genelinde soğuk havaların başlaması ile birlikte karbonmonoksit kaynaklı zehirlenme ve ölüm haberlerinin yaşandığına yukarıdaki örnekte olduğu gibi tanık olmaya başladık… Özellikle kış mevsimi ile başlayan soğuk havalarda risk derecesi artan ve çoğunlukla aile boyu yaşanan karbonmonoksit gazı kaynaklı zehirlenme vakaları ile her yıl çok sık karşılaşıyoruz. Kesinlikle bilinmeli ki; önlem alındığında engelleyebileceğimiz karbonmonoksit zehirlenmeleri çoğunlukla bilgisizlik, tedbirsizlik, ihmal, yanlış cihaz kurulumu veya cihaz kullanım hatası gibi nedenlerle yaş sınırı tanımadan çok sayıda ölümle sonuçlanabilmektedir.
Karbonmonoksit renksiz, tatsız, kokusuz, yanıcı zehirleyici özelliği olan bir gazdır. Vücuda solunum yolu ile girer ve doğrudan kana geçerek oksijen alımını engelleyerek zehirlenmeye ve sonuçta ölüme neden olmaktadır. Karbonmonoksit doğal gaz, gaz yağı, benzin, tüp gazı, kömür ve odun gibi yapısında “karbon” bulunan yakıtların yanması veya tam olarak yanmaması sonucunda oluşan dumanda yer alan bir gazdır. Renksiz, tatsız, kokusuz olması ve tahriş edici özelliği olmaması nedeni ile fark edilemediği için “sessiz ölüm” olarak da adlandırılmaktadır. Sobalarda mavi bir alev olarak yanarken gözlemlenebilen çok kuvvetli bir zehirdir. Yargı kabiliyetini bozarak kalıcı hasarlar meydana getirebilir. Zehirlenme tablosunda başlıca baş ağrısı, baş dönmesi, görme bozuklukları, bulantı ve kusma, uyku hali, zihni bulanıklık ve koma bulunmaktadır. Karbonmonoksit solunduktan sonra akciğerlerden kana geçer. Gazın renksiz ve kokusuz oluşu fark edilmesini güçleştirmektedir. Zehirlenme olgularının ortalama %63’ünün soba, %37’sinin şofben ve %7’sinin doğalgaz kaynaklı olduğu gözlemlenmiştir.
Önem derecesine göre karbonmonoksit kaynakları şunlardır:
– Sobalardan sızan gazlar,
– Bacasız ısıtıcılar (Gazlı sobalar, LPG tüplü ısıtıcılar),
– Doğalgaz /LPG’li şofben ve kombilerdeki sızmalar,
– Otomobil egzoz gazları,
– Sigara dumanı,
– Jeneratörler.
Sobadan kaynaklanan ölümlerin nedeni özellikle uyumadan önce ortamı sıcak tutmak amacıyla yanmakta olan sobaya kömür eklenmesidir. Buradaki temel tehlike, bacaların iyi ayarlanmaması, sobaların alt ve üst havalandırmalarının dikkatli kontrol edilmemesi gibi basit ihmal ve hatalar zehirlenmelere ve ölümlere yol açmaktadır.
NASIL KORUNMALIYIZ?
– Bacalar, kömür gibi fazla miktarda is bırakan yakıt kullanıldığında 2 ayda bir, diğer yakıtlar kullanıldığında ise 3 ayda bir periyodik olarak temizlenmelidir.
– Baca ve soba borusu bağlantıları çapına uygun olmalı, iç içe güvenli bir şekilde takılmalı ve fazla dirsek kullanımından kaçınılmalıdır.
– Bacalar, dumanın geri tepmesini engellemek için çatıda uygun yükseklikte olmalı ve mutlaka baca başlığı veya baca şapkası takılmalıdır.
– Kullanılan yakıt standartlara uygun olmalı, ucuz ancak kontrolsüz satılan kömür tercih edilmemeli, satıcılarda izin belgesi aranmalıdır.
– Sobaya 2/3’ü kadar yakıt konularak üstten tutuşturulup yakılmalı ve özellikle kömür tam olarak yanıp tükenmeden ilave yakıt konulmamalıdır.
– Doğalgaz sobası dahil, sobaların bulunduğu yerler sık sık havalandırılarak temiz hava girişi sağlanmalıdır.
– Sobanın kurulu olduğu odada uyunmamalı, şayet zorunlu ise soba mutlaka sönmüş olmalı ve uykudan önce kesinlikle yakıt konulmamalı, oda kapısı temiz oksijen girecek kadar açık ve aralıklı bırakılmalıdır.
– Sobalı ortamlarda aşırı uyku gelmesi halinde karbonmonoksit zehirlenmesinden şüphelenilerek ortam hemen havalandırmalıdır.
– Banyodaki şofbenin her zaman için bir tehlike olduğu, bulunduğu yerin oksijenini tüketerek boğulmaya dahi yol açabileceği asla unutulmamalı, ortamı mutlaka havalandırılmalıdır. Şofben ilgili standartlara sahip olmalı, baca bağlantıları tam ve havalandırması uygun yerlere yerleştirilmelidir.
– Kombinin bulunduğu mekânda, pencere veya duvara monte edilerek ortama taze hava girişini sağlayan, herhangi bir gaz kaçağı durumunda da gazın dışarıya tahliyesini kolaylaştıran menfezlerin üzeri örtülmemeli, asla iptal edilmemelidir.
– Kombi ve şofbenlerin bakım ve kontrolleri her yıl ve sadece yetkili servislerine yaptırılmalıdır.
– Cihazların bulunduğu yerlerde karbonmonoksit gaz sızıntısının erken tespiti amacıyla, ilgili standartlara uyumlu karbonmonoksit gaz alarm detektörünün yer alması koruyuculuğunu artıracaktır.
– Gaz kokusu halinde cihaz üzerindeki “Acil Durum Talimatı”ndaki hususlar dikkate alınmalı veya 187 Doğalgaz Acil Hattı aranmalıdır.
Karbonmonoksit Zehirlenmesinde İlk Yardım
– Zehirlenen kişi öncelikle tehlikeli alandan uzaklaştırılmalıdır.
– Yardıma koşan kişi zehirlenme tehlikesine karşı öncelikle kendini korumalıdır.
– Hemen camlar açılmalı, açılamıyorsa kırılmalıdır.
– Kişi hızla ortamdan uzaklaştırılmalıdır.
– Hasta açık havaya çıkarıldığında veya tehlikeden uzaklaşıldığında hava yolu açık değilse hava yolu açılmalı, solunumu yoksa (şayet eğitimliyseniz) temel yaşam desteğine başlanmalıdır.
– 112 Çağrı Merkezi aranarak tıbbi yardım istenmelidir.
UNUTMAYIN: Lodoslu ve kıbleli havalarda soba, şofben, kombi yakmayınız, çalıştırmayınız; tehlikeli olabilir.
Hayat kurtarmak için ilk yardım uygulamalarını öğrenmelisiniz” ifadelerine yer verdi.