İLK HANGİ BESİN VERİLMELİ? YİYECEKLER BESLENMESİNE KAÇINCI AYDA, NASIL EKLENMELİ?
Beslenme yaşamın her döneminde önemlidir. Büyümenin en hızlı olduğu evrelerden bebeklik döneminde beslenme ayrı bir önem taşımaktadır. Doğumdan iki yaşın sonuna kadar devam eden dönem, çocuklarda büyüme ve gelişmenin en hızlı olduğu yaşama sağlıklı başlangıç için en kritik olduğu dönemdir. Çocukluk çağı hastalıklarının en önemli ölüm nedenlerinden biri olan büyüme geriliği, bazı vitamin ve mineral eksiklikleri ile ishaller en sık 0-2 yaş grubu çocuklarda görülmektedir. Büyümenin en hızlı olduğu bu dönemde oluşan büyüme geriliğinin iki yaş sonrasında düzeltilmesi oldukça güçtür. Bu nedenle, süt çocuğu ve küçük çocukların beslenmesiyle ilgili alışkanlıkların bu dönemde kazandırılması ve annelerin bu konuda bilinçlendirilmesi çok önemlidir.
Yeni doğan bir bebek için en uygun besin anne sütüdür. Anne sütü bebeğin sağlıklı olması, tüm besin öğeleri gereksinmelerini karşılaması, kolaylıkla sindirilebilmesi ve enfeksiyonlara karşı koruması açısından yeri doldurulamaz bir besindir. Yeni doğan bir bebeğe ilk 6 ay sadece anne sütü verilmelidir. Bu dönemden sonra anne sütü bebeklerin gereksinmeleri tek başına karşılayamadığı için beslenmelerine bazı eklemeler yapılmalıdır. Bu eklemelere ‘’tamamlayıcı beslenme’’ denilmektedir. Tamamlayıcı besinlere zamanında başlanmalı, besinler yeterli, güvenilir ve uygun olmalıdır. Tamamlayıcı besinlerin başlanabilmesi için bebeğin, fizyolojik ve psikolojik yönlerden gelişmiş olması gerekmektedir. Fizyolojik olarak; böbrek fonksiyonlarının, sindirim sistemindeki enzim fonksiyonlarının, merkezi sinir sistemi fonksiyonlarının gelişmiş olması gerekmektedir. Bebeğin tamamlayıcı besinlere hazır olduğunu başını dik tutmasından, desteksiz oturmasından ve itme refleksinin kaybolmasından anlayabiliriz.
Günün hangi saatlerinde tamamlayıcı besin vermeliyiz?
- Bebeğin canlı olduğu, çok aç ya da çok tok olmadığı bir zamanda
- Bebeğe, anneye, bakıcıya ya da aileye uyan bir saatte
- Annenin, bakıcının ya da ailenin öğünlerinin birinde başlanır. Bu şekilde bebek başlangıçtan itibaren, beslenmenin sosyal bir olay olduğu izlenimini edinir ve yemek yeme saatlerini dört gözle bekler.
Tamamlayıcı beslenmeye erken ve geç başlamanın dezavantajları nelerdir?
- Tamamlayıcı besinlere erken başlanması ile anne sütü verimi ve anne sütü verme süresi azalır.
- Tamamlayıcı besinlere erken başlanması ile anne sütündeki koruyucu etmenler daha az alınır. Bu nedenle bebeklerde hastalık görülme oranı ve bu hastalıklara bağlı ölüm riski artar.
- Tamamlayıcı besinlere erken başlanması ve anne sütü ile birlikte aynı öğünde kullanılması anne sütündeki demir, çinko gibi birçok besin öğesinin emilimini azaltır.
- Tamamlayıcı besinlere erken başlanması sonucu atopik hastalıklar, astım, tip 1 diyabet, alerjik hastalıkların, enfeksiyon hastalıkların ve özellikle barsak villus işlevlerinin bozulması riski artar.
- Tamamlayıcı besinlere geç başlanılması sonucunda ise bebeğin büyüme ve gelişmesinde duraksama, malnütrisyon(kötü beslenme) ve çeşitli vitamin ve mineral yetersizliği oluşmaktadır.
- Tamamlayıcı besinlere geç başlanılması ile bebeğin çiğneme gibi yeme işlevlerinin gelişimi ile yeni tat ve yapıdaki besinlere alışması gecikir.
Bebeğinize vereceğiniz ilk tamamlayıcı besin yoğurt olmalıdır. Yoğurt evde hazırlanmalıdır.
6. ayda; anne sütüne devam edilmelidir. Yoğurt, meyve suyu, sebze suyu ve püresi, pekmez, şekersiz muhallebi(süt ve pirinç unu), yumurta sarısı(1/4 oranında ve 10-12 dk pişmiş) verilmelidir. Besinler püre kıvamında olmalıdır.
7.ayda; anne sütüne devam edilmelidir. Yoğurt, meyve suyu, sebze suyu ve püresi, pekmez, tam yumurta sarısı, pirinç unu, et(balık, tavuk etleri ve kırımızı et), sebze çorbaları verilmelidir. Besinler Pütürlü, çatalla ezilmiş olmalıdır.
8. ayda; diğer besinlere ve anne sütüne devam edilmelidir. Artık parmak besinler (havuç, salatalık vb.) verilmeye başlanmalıdır.
9. ayda; küçük parçalara bölünmüş aile besinleri verilebilinir.
1 yaş; et, bitkisel yağlar, iyi ezilmiş ev yemekleri( kıymalı,sebzeli), tam yumurta veya peynir, tahıllar, kırmızı mercimek, kuru fasülye, nohut ezmeleri verilmelidir.
1 yaşından önce verilmemesi gereken besinler; bal, şeker, tuz, çiğ sütten yapılmış peynir, bakla, inek sütüdür.
Tamamlayıcı besinlere başlamada dikkat edilmesi gerekenler nelerdir?
- Ek besinler verilirken mutlaka emzirilmelidir.
- Besinler çocuğa kaşıkla verilmeli, biberon kullanılmamalıdır.
- Ek beslenmeye her zaman tek bir gıda çeşidi ile başlanılmalıdır.
- İlk kez verilecek diğer gıdalara en az 3 gün ara ile başlanılmalıdır.
- Ek besinler her zaman çok az miktarda verilmeye başlanmalı, miktar yavaş yavaş artırılmalıdır.
- Yeni başlanacak besinler çocuğa açken verilmelidir.
- Çocuk istemediği besinleri yemeye zorlanmamalı, 1-2 gün sonra tekrar denenmelidir.
- Çocuğa verilecek besinler hijyen olarak hazırlanmalıdır.
- Çocuğa verilecek ek besinler doğal ve taze ürünler kullanılarak hazırlanmalıdır.
Çocuğa verilecek besinler yağda kızartılmamalıdır.